Page 26 - ATA YAYINCILIK 8. Sınıf Sınır Tanımayan Dil Bilgisi

TEMEL ÖGELER
3896

1. Cümlede iş, oluş ya da durum bildiren öge yük- 3. Özne, yüklemde bildirilen işi yapan ögedir. Yükle-
lemdir. Yüklem, çekimli bir fiil olabileceği gibi ek fiil me sorulan “ne, kim” soruları ile bulunur. Örneğin,
almış bir isim de olabilir. Örneğin, “Seni almak için “Bugün derse yine geç kaldın Ahmet.” cümlesinin
karşıya geçtim.” cümlesinde “geçtim” çekimli fiili yüklemi “geç kaldın”dır. Geç kalan kim / ne so-
yüklem olarak kullanılmıştır. “Kısıtlamalara rağmen rusunun cevabı Ahmet’tir. Yani Ahmet bu cümlenin
sokaklar kalabalıktı.” cümlesinde “kalabalık” ismi öznesi durumundadır.
idi ek fiilini alarak cümlenin yüklemi olmuştur.
Bu bilgilere göre aşağıdaki cümlelerin hangi-
Bu bilgilere göre aşağıdaki cümlelerin hangi- sinde özne yanlış işaretlenmiştir?
sinde yüklem yanlış işaretlenmiştir?
A) Babası ona her zaman yeni kitaplar alır.
A) Kimsenin bana söz edemeyeceği bir ülkede B) Rahat bir koltukta olmanızı sever kitaplar.
yaşıyorum. C) Kitap, uzun seyahatlere de bayılır.
B) Akşam geç saatlere kadar romanını yazardı D) Kitap okuyanların hayal gücü inanılmaz bir bi-
edebiyatımızın başarılı yazarı. çimde gelişir.
C) Uzun bir yolculukmuş seninle birlikteliğimiz.
D) Göz görmeyince gönül katlanırmış evladım.

2. Yüklem tek bir sözcükten oluşabileceği gibi söz 4. Özne, cümlede açık bir şekilde olabileceği gibi gizli
öbeğinden de oluşabilir. İsim ve sıfat tamlamala- de olabilir. Örneğin, “Her dört kişiden üçü şairdir.”
rı, birleşik fiiller ve fiilimsi grupları söz öbeği olarak cümlesinin yüklemi şairdir. Şair olan kim / ne so-
yüklem olabilir. Örneğin, “En sevdiği şey kitap oku- rusunun cevabı “Her dört kişiden üçü”dür ve cüm-
maktır.” cümlesinde “kitap okumaktır” fiilimsi grubu lenin öznesidir. Cümlede açık bir şekilde bulunur.
yüklem olarak kullanılmıştır. “Bunları bana kimin verdiğini bilmiyorum.” cüm-
lesinin yüklemi bilmiyorumdur. Bilmeyen kim / ne
Bu bilgiye göre aşağıdaki cümlelerin hangisin-
sorusunun cevabı “ben”dir ve cümlenin öznesidir.
de yüklem bir söz öbeğinden oluşmamıştır?
Cümlenin içinde olmadığı için gizli öznedir. Gizli
A) Kurşunkalemin mertliğini bozan sıfır beş uçlar- özne öge sıralamasında gösterilmez.
dır.
Bu bilgilere göre aşağıdaki cümlelerin hangisi-
B) Uzun bir aradan sonra Anıtkabir’i ziyaret ettik.
nin öznesi gizlidir?
C) Ayrılmaz ikili gibi görünse de bu grup üçlüdür
aslında. A) Beklenen haberi, Milli Eğitim Bakanı dün gece
D) Ünlü ressamların tablolarında en göz alıcı ak- açıkladı.
sesuardır tüy kalemler. B) Şiir yazmak, şiir okumaktan daha yaygın bizim
ülkemizde.
C) Sen, işlerin her geçen biraz daha azaldığını
fark ediyor musun?
D) Onların her birinin üzerinde günlerce, aylarca
uğraştılar.

25