Page 154 - ATA YAYINCILIK 8. Sınıf Ben Korkmam T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Soru Bankası
P. 154
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
DIŞ POLİTİKADA YAŞANAN GELİŞMELER
Atatürk Dönemi’nde dış politikanın şekillenmesinde en önemli ✦ Fransa, okulların kapatılmasına karşı çıkarak durumun Millet-
gelişme şüphesiz 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Barış Ant- ler Cemiyetine götürülmesini istese de Türkiye bu durumun iç
laşması’dır. Barış görüşmelerinde, Türkiye dış politika ilkeleriyle sorunu olduğunu söyleyerek Milletler Cemiyetine götürülmesi-
hareket etmeye ve bu ilkeler doğrultusunda kararlar almaya çalış- ni reddetmiştir.
mıştır. Alınan kararların bir kısmında tam bağımsızlık sağlanırken ✦ Böylece “yabancı okullar” sorunu Atatürk’ün tam bağımsızlık
Boğazlar, mübadele, Hatay ve Musul sorunu gibi bazı maddeler ilkesine uygun olarak çözülmüştür.
Lozan’dan sonraya kalmıştır.
DIŞ BORÇLAR
MUSUL SORUNU (5 Haziran 1926) ✦ Lozan Barış Antlaşması’nda, Osmanlı Devleti’nden kalan dış
✦ Lozan’da, Türkiye’nin ısrarla, Musul’da Türklerin çoğunlukta borçların, Osmanlı topraklarında kurulan tüm ülkelere paylaş-
olduğunu ve buranın Türkiye’ye ait olması gerektiğini söyle- tırılması ve Türkiye’ye düşen payı da Türkiye’nin ödemesi ka-
mesine rağmen İngilizler Musul petrollerini elde tutmak için rarlaştırılmıştır. Türkiye kendisine düşen payı taksitler hâlinde
burayı Türkiye’ye bırakmak istememiştir. ödemiştir.
✦ Lozan’da çözülemeyen Musul sorunu İngiltere ile Türkiye’nin NÜFUS MÜBADELESİ (1 Aralık 1926)
bire bir görüşmelerine bırakılmıştır. ✦ Lozan Barış Antlaşması’nda, azınlıkların durumuyla ilgili ola-
✦ Türkiye ile İngiltere 1924’te tekrar bir araya gelmiş ancak İngil- rak Türkiye’deki Rumlarla Yunanistan’daki Türklerin yer değiş-
tere Musul’un Türkiye’ye bırakılmasını reddetmiştir. tirilmesi kararlaştırılmıştır.
✦ Görüşmeler yarıda kesilerek sorun Milletler Cemiyetine taşın- ✦ Ancak Yunanistan siyasi ve ekonomik amaçlarla İstanbul’da-
mış ve Cemiyet, Musul’un Irak’a bırakılması kararını almıştır. ki Rumların etabli (yerleşik) olduğunu savunarak mübadeleye
Türkiye, Cemiyetin haksızlık yaptığını düşünerek bu duruma dâhil edilmemesini istemiştir.
tepki göstermiştir. ✦ Türkiye bu konuda taviz vermeyince mübadele sorunu Millet-
✦ Daha sonra Türkiye savaştan yeni çıkmış olmanın ve Şeyh ler Cemiyetine oradan da Uluslararası Yüksek Adalet Diva-
Sait İsyanı’nın da olumsuz etkisiyle İngiltere ile 5 Haziran 1926 nı’na taşınmıştır. Ancak bu makamlar da sorunu çözememiştir.
tarihinde Ankara Antlaşması’nı imzalamıştır. Ankara Antlaşma- ✦ Yunanistan Batı Trakya’daki Müslümanların malına el koyunca
sı’na göre: Türkiye de İstanbul’daki Ortodoksların mallarına el koymuştur.
• Musul, Kerkük ve Süleymaniye İngiliz mandasındaki Irak’a bı- ✦ 1 Aralık 1926’da yapılan bir antlaşmayla Batı Trakya’daki Türk-
rakılmıştır. ler ile İstanbul’daki Rumlar haricindeki Türkler ve Rumlar ara-
• Musul petrol gelirlerinin %10’u, 25 yıllığına Türkiye’ye verile- sında nüfus mübadelesi gerçekleştirilmiştir.
cektir. MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (20 Temmuz 1936)
✦ Lozan Barış Antlaşması’nda Boğazların yönetimi bir komisyo-
Musul Misak-ı Millî’den taviz olarak Irak’a bırakılmış ve na bırakılarak tam bağımsızlığa aykırı karar alınmıştı.
böylece Irak sınırı belirlenmiştir.
✦ Türkiye, Avrupa’da silahlanma yarışının getirdiği şartların de-
YABANCI OKULLAR ğişmesi nedeniyle Boğazlardaki kısıtlamanın kaldırılarak yö-
netimin tamamen kendisine bırakılmasını istedi.
✦ Lozan Barış Antlaşması’nda yabancı okullarla ilgili şu kararlar
alınmıştır: ✦ Türkiye’nin 1930 yılında Milletler Cemiyetine başvurusu sonu-
cunda İngiltere, Fransa, Sovyet Rusya, İtalya ve Türkiye’nin
• Azınlıklar okul açabilecektir.
de katılımıyla Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.
• Yabancı okullar ve azınlık okulları, Türk kanunlarına ve eğitim yö-
netmeliğine uyarak eğitim faaliyetlerini devam ettirebileceklerdir. Sözleşme ile:
• Boğazlar komisyonu kaldırılarak yönetim hakkı Türkiye’ye bı-
✦ 3 Mart 1924’te “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” ile:
rakılmıştır.
• Tüm okulların Millî Eğitim Bakanlığına bağlanarak Türk müfet- • Savaş gemilerinin geçişi Türkiye’nin taraf olma veya tarafsız
tişleri tarafından denetlenmesi kararlaştırılmıştır.
olma durumuna göre ayarlanmıştır.
✦ “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” kararlarına uymayan bazı yabancı
okullar kapatılmıştır. Sözleşmeyle Boğazlarda “tam bağımsızlık” sağlanmıştır.
153
