Page 151 - ATA YAYINCILIK 7. Sınıf Ben Korkmam Türkçe Soru Bankası

FİİLLER

FİİLDE ZAMAN (KİP) EKLERİ (DİLEK KİPLERİ)

DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ DİLEK-ŞART KİPİ (-sa/-se)

Dilek kiplerinde, bildirme kiplerindeki gibi haber ver- Bu kip, bir hareketi şarta, dileğe ya da niyete bağla-
Günümüzde istek kipinin me biçiminde bir hareket yoktur. Bu kipler, daha ger- yan bir tasarlama ifade eder.
yaygın olarak birinci çekleşmemiş olan ancak gerçekleşmesi istek, emir, • Bütün gün spor yaparsan sağlığın bozulur.
kişili çekimi mevcuttur. şart ve gereklilik şekillerinde tasarlanan kiplerdir.
Bu ekin ikinci ve üçüncü ☞ Bu kipin en önemli özelliği çoğunlukla yalnız ba-
Dilek kiplerinde açık ve belirli bir zaman yoktur an- şına bir yargı taşımaması ve ancak temel cümle-
kişili kullanımları nadiren
cak tamamen de zaman ögesinden yoksun değiller- deki yargının gerçekleşmesini bir şarta bağlayan
karşımıza çıkar.
dir. Bu kipler belirsiz bir gelecek bildirirler. yardımcı bir öge niteliği taşımasıdır.
• Eğer makarna yaparsan çok güzel bir yemek
İSTEK KİPİ (-a/-e)
yemiş oluruz.
Bu kip; fiile istek, niyet, arzu anlamları yükler. Yapı-
lan işin istendiğini veya o işe niyet edildiğini gösterir. GEREKLİLİK KİPİ (-malı/-meli)
• Haydi, hep beraber bir şeyler yapalım. Bu kip, henüz yapılmamış ama tasarlanan bir eyle-

• Eve gidip yemeğin bitip bitmediğine bakayım. min yapılması gerektiğini bildirir.
• Doktor gelene kadar bu odada beklemelisin.
EMİR KİPİ
• Benden selam olsun Bolu Beyi’ne
Bu kip yapılması istenen işi kesinliğe bağlayarak
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
emir biçiminde ifade eder.
Ok gıcırtısından kalkan sesinden
Türkçede herhangi bir çekim eki almamış fiil emir
Dağlar seda verip seslenmelidir
kipindedir. Bu kipin kendine has bir eki yoktur, şahıs
ekleri fiile, araya belirli bir ek girmeden gelir. (Köroğlu)

• Hiçbir yere gitmeden burada beni bekle.
• Sokağa çıkıp kardeşinin yolunu gözlesin.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer alan çe-
kimli fiilin kipi yanlış verilmiştir?
Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde dilek ki- A) Yavaş hareket etmelisin belin ağrıdığında. →
piyle çekimlenmiş bir fiil vardır? Gereklilik Kipi
A) El, adamı cömert der, maldan eder; yiğit der, B) Arada bir buluşup eski günleri konuşalım. →
candan eder. İstek Kipi
B) Hayır dile komşuna, hayır gele başına. C) Biraz daha dikkatli konuşsun bu küçük arka-

C) Aça dokuz yorgan örtmüşler, yine uyuyama- daşımız. → İstek Kipi
mış. D) Hiç bilmediği bir şehri görmeye gitmeli bir in-
D) Herkes kaşık yapar ama sapını ortaya getire- san. → Gereklilik Kipi
Emir kipi sadece ikinci ve mez.
üçüncü kişili çekimlerde
kullanılmaktadır. Bir fiilin
"C" seçeneğinde yer alan konuşsun fiili istek kipi
emir kipi ile çekimlendi-
"B" seçeneğinde dile fiili emir kipinde, gele fiili ise ile değil, emir kipi ile çekimlenmiştir. Diğer seçe-
ğini fiile gelen eklerden
istek kipinde çekimlenmiştir. Diğer seçeneklerde nekler için verilen bilgiler doğrudur.
değil, hiçbir kip ekinin
yalnızca haber kipleri yer almıştır.
gelmeyişinden anlarız. Cevap: C
Cevap: B

150