Page 136 - ATA YAYINCILIK 8. Sınıf Ben Korkmam T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Soru Bankası

DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI

DEMOKRATİKLEŞME YOLUNDA ATILAN ADIMLAR

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri ✦ Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasıyla yeniden
Demokrasinin temel ilkelerinden biri siyasi partilerdir, yani ço- tek partili hayata devam edilmiştir.
ğulculuğun sağlanmasıdır. ✦ Hükûmet icraatlarının denetlenmesi zorlaşmış ve 1929 Dünya
Mustafa Kemal, 9 Eylül 1923 yılında “Anadolu ve Rumeli Mü- ekonomik krizinde Türkiye olumsuz etkilenmiştir.
dafaa-i Hukuk Grubu”nun adını “Halk Fırkası” olarak değiştirmişti. ✦ Bu durum üzerine Mustafa Kemal yakın arkadaşı Fethi Ok-
Cumhuriyetin ilanından sonra ise partinin adı “Cumhuriyet Halk yar’dan yeni bir parti kurmasını istemiş ve 12 Ağustos 1930
Fırkası” olmuştur. tarihinde Mustafa Kemal’in desteği ile Serbest Cumhuriyet Fır-
Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Eylül 1923) kası kurulmuştur.
✦ Türkiye’nin ilk siyasi partisidir. Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930)
✦ Kurucusu Mustafa Kemal’dir. ✦ Ekonomide liberalizmi (serbest ekonomi) benimsemiştir.

✦ Ekonomide devletçilik politikasını, karma ekonomik anlayışını ✦ Türkiyede kurulan ikinci muhalefet partisidir.
savunmuştur. ✦ Parti, programında laikliğe ve cumhuriyete bağlı olduğunu bil-
✦ 6 oktan oluşan sembolü, Atatürk’ün altı ilkesini temsil eder. dirmiştir.
✦ Günümüze kadar varlığını devam ettiren tek partidir. ✦ Fethi Okyar, kurmuş olduğu partiyi zamanla rejim karşıtlarının
merkezî hâline gelmesi nedeniyle 17 Aralık 1930’da kapatmış-
tır.
✦ Böylece çok partili hayata geçişte ikinci deneme de başarısız-
lıkla sonuçlanmıştır.

Millî egemenlik esasına dayanan, özel-
likle cumhuriyet yönetimine sahip olan
memleketlerde siyasal partilerin varlığı do-
ğaldır. Türkiye Cumhuriyeti’nde de birbirini
denetleyen partilerin doğacağına şüphe
yoktur.
Cumhuriyet Halk Fırkasının Kuruluşu, 9 Eylül 1923
Terakkiperver Cumhuriyeti Fırkası (17 Kasım 1924)
✦ Cumhuriyetin ilanından sonra çok partili hayata geçiş deneme-
lerinde kurulan ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası olmuştur.
✦ Fırka; Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele, Ali Fuat Ce-
besoy, Adnan Adıvar gibi Atatürk’ün yakın silah arkadaşları ta-
rafından kurulmuştur.
✦ Mustafa Kemal, demokrasinin tam anlamıyla gerçekleşmesi
için partinin kurulmasına olumlu bakmıştır.
✦ Parti, ekonomide liberalizmi (serbest ekonomi) benimsemiştir.
✦ Programında, dinî inanç ve fikirlere saygılı olduğunu bildirmiş-
tir.
✦ Parti zamanla rejim karşıtları ve saltanat yanlılarının merkezi
hâline geldiği ve ülkede çıkan cumhuriyet karşıtı ayaklanma-
larda partiden kişilerin de rolü olduğu gerekçesiyle Terakkiper-
ver Cumhuriyet Fırkası 3 Haziran 1925’te kapatılmıştır.
✦ Partinin kapatılması ile çok partili hayata geçiş denemelerinin Terakkiperver Cumhuriyeti Fırkası Kurucuları
ilki başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

135