Page 240 - ATA YAYINCILIK 6. Sınıf Ben Korkmam Fen Bilimleri Soru Bankası

SES VE ÖZELLİKLERİ

SESİN MADDEYLE ETKİLEŞMESİ

Dalgalar hâlinde yayılan ses, madde ile karşılaşınca üç farklı durum oluşur:

• Maddenin diğer tarafına geçebilir. (Yayılır)
• Maddeye çarparak geri dönebilir. (Yansır)

• Madde tarafından emilebilir. (Soğurulur)

Ses iletilir. Ses yansır. Sesin bir kısmı emilir.

Sesin Yansıması: Kaynaktan çıkan sesin maddeye çarpıp gel-
diği ortama geri dönmesine sesin yansıması denir.

• Sert ve pürüzsüz yüzeylerde düzgün yansıma olduğu için ku-
lağa daha fazla ses dalgası gelir. Örnek: boş bir odada ya da
banyodaki ses.

• Yumuşak ve pürüzlü yüzeylerde dağınık yansıma olduğu için
kulağa gelen ses dalgası daha az olur. Örnek: oturma odasın-
daki ses.
Ses dalgalarının sert bir yüzeye çarpıp yansıması sonucunda
tekrar duyulmasına yankı denir. Ses ile sesin yankısının duyulması arasında geçen zamandan yararlanarak cisimlerin ses
kaynağına olan uzaklığı bulunabilir.
• Yansıma ve yankı; su, petrol ve doğal gaz gibi maddelerin bulunması, uçak, otomobil gibi araçların yapımında kullanılan
malzemelerde çatlak ve paslanmaların tespit edilmesi, ultrason ile iç organların görüntülenmesi, sonar ile deniz taba-
nındaki batıkların yerinin bulunması, balıkçıların balık sürülerinin yerini tespit etmesi, deniz derinliğinin ölçülmesi, ya-
rasaların avlarını ve karanlıkta yollarını bulması, yunusların avlarını bulması, deprem faylarının belirlenmesi ve maden
yataklarının tespit edilmesinde kullanılır.
Sesin Soğurulması: Bir madde ile karşılaşan sesin şiddetinin azalmasına sesin soğurulması denir. Kumaş, pamuk,
sünger, cam yünü, silikon yünü gibi pürüzlü ve gözenekli yapıdaki maddeler sesi daha fazla soğurur.

• Kar yağdıktan sonra ortamın sessiz olmasının nedeni karın, sesi soğurmasıdır. Otoyol ve yol kenarlarına ağaç dikilmesi
ya da ses bariyerleri konulması taşıtların gürültüsünü azaltır. Metro istasyonlarında tavanın girintili çıkıntılı yapılması
sesin soğurulmasını sağlar. Tiyatro ve sinema salonları ile ses kayıt stüdyolarında, duvar ve zeminin yumuşak ve gö-
zenekli maddelerle kaplanması sesin soğurulmasını sağlar. Evlerimizde bulunan eşyalar sesin soğurulmasını sağlar.
Otomobillerin egzoz borularında kullanılan maddeler sesi soğurur.

Sesin meydana gelişini, yayılmasını, yansımasını, soğurulmasını ve gürültünün kontrol edilmesini inceleyen bilim dalına
akustik (ses bilimi) denir.

239