Page 148 - Ekspert EDU Fen Bilimleri 5. Sınıf

E K S P E R T Işığın Yayılması

IŞIĞIN DÜNYASI

Işığın Yayılması
Kaynağından çıkan ışık önüne bir engel gelmediği sürece doğrusal olarak ve her yönde yayılır. Işık, ışın adı verilen düz çizgiler ile
gösterilir. Işık kaynağından çıkan ışınlar gösterilirken düz bir çizginin ortasına ışığın izlediği yolu gösteren ok işareti konur.

Işın Işın

Işın

Işın
Işın

Işın

KARANLIK KUTU
İngilizcede iğne deliği (pinhole), fotoğrafçılıkta ise camera obscura olarak adlandırılan karanlık kutu (karanlık oda olarak da
bilinir), fotoğraf makinesinin bilinen ilk ve en basit hâli olarak kabul edilir. Karanlık kutuda bir objenin görüntüsünün oluşturulma
mekanizması şu şekilde işler: Işık sızdırmayacak şekilde kapatılmış bir kutunun bir yüzüne küçük bir delik açılır. Kutunun dışın-
daki objeden yansıyan ışık delikten geçer ve kutunun içindeki deliğin karşısındaki yüzeyin üzerinde objenin baş aşağı dönmüş
(ters) görüntüsü oluşur. Bu yöntemde deliğin çapı küçüldükçe oluşan görüntünün keskinliği (yani netliği) artar, ancak delikten
giren ışığın şiddeti düşük olduğundan görüntü çok belirgin değildir. Hem net hem de belirgin bir görüntü elde edebilmek için
deliğin olduğu yere mercek (bugün objektif ya da lens olarak isimlendirilir) konulmalıdır. Deliğin karşısına belirli bir açıyla yer-
leştirilen ayna sayesinde ışığın üzerinden yansıdığı objenin düz görüntüsü oluşturulabilir.
Karanlık kutunun geçmişi MÖ 4. yüzyıla kadar uzanır. Karanlık kutuda kullanılan temel ilkenin bilinen ilk tarifini Çinli Filozof Mozi
(MÖ 470-390) yapmıştı. Daha sonraları başka bilginler Mozi’nin bu görüşünü destekledi ancak görüşlerini deneylerle destekle-
yerek uygulamalı olarak gösteremediler.
Bu teknik hakkındaki ilk açık tanımlamayı yaparak bu tekniği icat eden kişi, 965-1041 yılları arasında yaşayan İbnü’l-Heysem’dir.
İbnü’l-Heysem birkaç ışık kaynağıyla yaptığı deneylerle objeleri karanlık odada ters bir biçimde görüntülemeyi başarmıştı.

A
a

C
D
d

B b

148 149
E K S P E R T EDU FEN BİLİMLERİ E K S P E R T